Het oudste nog resterende elektrisch aangedreven gemaal van Nederland is het hoofdgemaal van de polder Schieveen aan de Delftweg 220 te Rotterdam. Het gemaal is in 1915 gesticht, door de Polder Schieveen, op de plaats van een poldermolen. Het gemaal is gebouwd op de fundamenten van de vroegere poldermolen en benut de oorspronkelijke molengang als toevoer annex pompinlaat. Het gemaal bemaalt de polder Schieveen en loost op de Schie.
Gemaal Schieveen (achterzijde) en krooshek aan de Delftweg 220 in Rotterdam
Dit gemaal wordt nog altijd aangedreven door de oorspronkelijke elektromotor van de Elektrotechnische Industrie vh. Willem Smit & Co. Slikkerveer, type DM 99/22 met een vermogen van 55 pk. Deze motor drijft direct een even oude Pannevis centrifugaalpomp aan, waarmee het gemaal een capaciteit heeft van 42 m³ per minuut bij een opvoerhoogte van 2,5 meter.
De originele foto's uit het archief van Brush HMA Ridderkerk m.b.t. gemaal Schieveen uit 1915.
Henk van Vuuren stuurde mij een verhaal en unieke foto's van zijn vader Pieter van Vuuren die vroeger over de hele wereld installaties en reparaties verrichtte voor klanten van Smit Slikkerveer. Hij werkte 43 jaar bij Smit Slikkerveer (1914 tot 1957).
Pieter van Vuuren werd geboren in Nieuw Beijerland op 21 maart 1891. Na de lagere school werkte hij nog 2 jaar als paarden hoefsmit. Daarna monsterde hij aan bij verschillende rederijen en maakte enkele korte zee-reizen naar Frankrijk en Duitsland hetgeen toen der tijd al hele ondernemingen waren. Hij werd machinist op de schepen van de Batavier lijn die hoofdzakelijk tussen Hoek van Holland en Engeland heen en weer voeren.
Op 28 december 1914 ging Pieter, op aanraden van zijn jongere broer Jan, werken bij de firma Smit Slikkerveer. Zijn aangeboren nauwgezetheid en betrouwbaarheid maakte al gauw duidelijk dat hij in aanmerking genomen kon worden om “op karwei” te gaan.
Dit op karwei-gaan betekende, het in werking stellen van nieuwe installaties en in sommige gevallen repareren, van elektrische installaties bij de klanten van Smit Slikkerveer.
De tijd dat mijn vader veel op karwei buiten Nederland ging was grotendeels na 1918 en gedurende de tijd van voor het uitbreken van de WO II. Gedurende de oorlog ging hij ook nog wel eens weg maar dan bleef hij in Nederland. Ik herinner mij dat hij na de oorlog nog wel eens is gevraagd om naar Egypte te gaan maar daar had hij na rijp beraad toch niet zoveel zin in.
Pieter van Vuuren bij dynamo's van Smit Slikkerveer in de machinehal van suikerfabriek Pernambuco .
In april 2015 kreeg ik een e-mail van Rochmat Selemat uit Indonesië. Hij had onze website ontdekt en zijn interesse ging uit naar het industrieel erfgoed in Indonesië waar de Nederlandse industrie nog steeds het beeld bepaald bij de elektriciteitscentrales op Java en Balie. Rochmat heeft al meer dan 25 jaar gewerkt bij verschillende grote waterkrachtcentrales in Indonesë. Hij maakte een aantal foto's van de centrales zoals deze vandaag de dag nog steeds in werking zijn. De machines die we hieronder in beeld zien zijn allemaal geleverd begin jaren twintig van de vorige eeuw door de Nederlandse industrie o.a. door Smit Slikkerveer, Stork en Heemaf. Je krijgt dus een kijkje in de elektrische centrales waar het lijkt of de tijd heeft stil gestaan. De gebouwen en machines zijn allemaal fantastisch onderhouden en worden in de toekomst hopelijk musea.
PH Dago met een generator van Smit Slikkerveer zoals deze er anno 2015 uitziet.
Prachtige foto van Waterkrachtcentrale DAGO 1920-1925 (bron: collectie Tropenmuseum).
Johan Biesbroek stuurde mij een kort verhaal over zijn vader Gijsbert Biesbroek, die 49 dienstjaren werkte bij Smit Slikkerveer op de tekenkamer. Wie haalt dat in deze tijd nog !
Enkele jaren geleden vertelde zijn vader hem dat hij de bekende "electrobonnen / noodgeld" in oorlogstijd in de tekenkamer van Smit Slikkerveer heeft ontworpen ter vervanging van het echte geld.
De bezetting door de Duitsers in de Tweede wereldoorlog had geleid tot geldschaarste. De centrale overheid gaf daarom, op 11 mei 1940 toestemming voor de uitgifte van noodgeld. Op 17 mei werd deze machtiging weer ingetrokken. Toch gaven meer dan 130 gemeenten en een drietal provincies in deze korte periode hun eigen geld uit. Er waren ook bedrijven die dit noodgeld uitgaven, zo ook Smit Slikkerveer.
Noodgeld/electrobon (1940).
Hieronder een korte levensloop van Gijsbert Biesbroek. Gijsbert Biesbroek (geboren 18 april 1910 te Ridderkerk (Rijsoord) - overleden 5 oktober 1995 te Zwijndrecht.
Na het behalen van zijn Mulo diploma (Dr. Kuyperschool) in 1926 trad hij in dienst bij Smit Slikkerveer . Waarschijnlijk heeft hij eerst nog enige andere werkzaamheden gedaan, maar hij kwam al snel tereht op de tekenkamer als 'electrotechnisch' tekenaar en hij bleef daar tot aan zijn pensionering in 1975. Hij is aan het einde van zijn loopbaan nog enkele jaren waarnemend chef van de tekenkamer geweest. Hij heeft naar ons aangegeven geen ambitie te hebben gehad om ook nog eens chef te worden, hij vond het wel goed zo.
In de aantekeningen van zijn vader vond hij nog het volgende verhaal:
Op 1 Maart 1926 kwam ik op de tekenkamer van Electro-Willem Smit te Slikkerveer als jongste bediende, waardoor ik al gauw het gehele kantoor en bedrijf leerde kennen.In deze begin tijd leerde ik ook mijn toekomstige vrouw Geertrui Weygertze (23-12-1907) kennen, die ook op dezelfde dag was aangenomen op de afdeling administratie. Op de tekenkamer van Willem Smit (tegenwoordig heet de zaak ''Holec'') ben ik in de loop der jaren opgeklommen van een aankomend tekenaar tot tweede chef tekenkamer, afdeling. Machinebouw. 49 jaar heb ik mogen werken in goede gezondheid en met plezier tot ik in 1975 op 65 jarige leeftijd met pensioen ben gegaan. Tot slot nog enkele technische gegevens van de tekenkamer: toen ik begon te werken, maakten ze op de fabriek veel verschillende electro motoren en generatoren, klein vermogen en groot vermogen. De grootste generatoren leverden 50.000 kw/h per unit. In 1975 leverde 1 unit 500.000 kw/h , dus wel 10 keer zoveel, dank zij allerlei verbeteringen en nieuwe vindingen. Het omwentelingenstal van de rotor was 3000 omwentelingen/min. Vroeger hadden we tekenborden van 1 m x 1,5 m om mee te werken, thans hebben ze deze allen vervangen door computers. De tijden veranderen en wij met hen.