Smit Draad (1921-1927)
Kijkje in de Draadfabriek
Smit Ovens
Vervoer van een grote oven per slede (Groenestraat Nijmegen 1936)
Smit Elektroden
Laselektroden afdeling 1935
Smit Slikkerveer
Generator 1500 kW (1913)
Smit Gas Generatoren
1965-1969
Het vervoer van transformatoren d.m.v. paardentractie (Smit Transformatoren 1913-1915)
Dit duurde weken...
Smit Transformatoren
Montage in de bak van een 4000 kVA transformator (Amsterdam 1916)
Smit Slikkerveer
Elektrische centrale Tandjong Priok (1895)
Thomas Rosskopf (1880-1953)
De oprichter van Smit Transformatoren, Draad, Weld en Ovens
Hoogte Kadijk
Transformatoren (1936)
Professor Nolen (1938)
Beproeving oude gramme dynamo bij TU Delft
Smit Transformatoren
Spoelenmontage 1921
Smit Slikkerveer
Wereldtentoonstelling Brussel 1910
Smit Draad
Vrouw aan de omspinmachine (1926)
Transformatoren
Smit Slikkerveer 1912
Smit Transformatoren (1916)
4000 kVA transformator
Smit Draad
Draadwals (1926)
Willem Benjamin Smit (1860-1950)
Elektriciteitspionier en grondlegger van de Smit bedrijven in Nederland
Thomas Rosskopf
Excursieleider KIVI bij Smit Slikkerveer (1911)

Laatste updates

Royal Smit betreedt de Duitse markt voor grote transformatoren

Inleiding

Smit was de grootste leverancier van transformatoren in Nederland, maar de omvang van die markt is nu eenmaal beperkt. Smit wilde zich nog meer gaan richten op de export en de Duitse markt ligt letterlijk naast de deur. Elke markt heeft zijn eigen specificaties, normen en manier van samenwerken. Een stap over de grens is dus niet zo simpel, alhoewel er wel eens een transformator gemaakt was ( zie fig 1 t/m fig 3 en literatuur 5 ).

Je moet bewijzen dat je de kennis en kunde hebt om grote transformatoren te bouwen. De klant moet ook het vertrouwen hebben dat je dat kunt volgens zijn specificatie. Dat geldt des te meer naarmate de spanningen groter zijn dan 220 kV en de vermogens groter dan 100 MVA.
Er deed zich een goede kans voor om de stap te vergemakkelijken naar de Duitse markt. Lepper, een Duitse transformatorfabrikant met meerdere fabrieken, werd in 1969 overgenomen door ASEA uit Zweden. Een van deze fabrieken ging nu samenwerken met Smit. Deze fabriek in Brilon maakte ook nettransformatoren zoals in de transformatorhuisjes, maar ook grotere transformatoren tot een vermogen van zo’n 40 MVA en een spanning van 110 kV. Er ontstond een levendige uitwisseling
van ideeën en ervaringen, tot beider voordeel.

Lepper-Dominit werd vertegenwoordiger van Smit op de Duitse markt. De specifieke technische kennis en de commerciële connecties van Lepper-Dominit kwamen daarbij goed van pas. De samenwerking eindigde midden 1972. Smit ging zelfstandig verder met een “Vertriebsbüro” in Brilon. Franz Josef Bange werd vertegenwoordiger van Smit op de Duitse markt. In de elektriciteitswereld kende hij iedereen, maar iedereen kende ook Franz Josef. Hij zorgde er voor dat alle correspondentie in correct Duits was geschreven en hij was in alles heel punctueel. Franz Josef was vooral een markante persoonlijkheid, die af en toe gezellig een pijp opstak.

2 De samenwerking op het gebied van kleine transformatoren

De transformatoren voor de Duitse markt moeten aan strenge eisen voldoen. Het geluidsniveau van de transformator moest véél lager zijn dan in Nederland. Het meeste geluid wordt gemaakt door de kern en de constructie van de kern was dus een belangrijk punt van aandacht. Als er mechanische drukspanningen in het blik ontstaan, gaat het blik harder trillen en maakt de kern dus meer geluid.
Een kern wordt gestapeld met kernblik. In de kernblik ponste men gaten en daar stak men een bout door. De kernblikken werden dus bij elkaar gehouden door een constructie met veel bouten. De mechanische spanningen waren ter plaatse van de bout heel groot. Smit maakte de kernpoot al zonder bouten, maar met bandages. De jukken werden nog gebout. Lepper had de volgende stap al gemaakt: Kleine kernen werden in zijn geheel gelakt, zodat de blikken aan elkaar plakten. Bandages zijn dan ook niet meer nodig. Smit leerde van Lepper hoe je dat moest doen.

Lees meer

Transformatoren voor Strokarton fabriek "De Halm" in Hoogkerk (1915)

Strokartonfabriek de Halm in HoogkerkOnlangs kwam ik in het bezit van een groot aantal digitale scans van het Heemaf archief van Historisch Centrum Overijssel te Zwolle. De foto's en glasnegatieven zijn zeer gedetailleerd beschreven door medewerkers van het archief. Een database maakt het mogelijk dat ik zeer snel op trefwoord kan zoeken in een archief met 26000 glasnegatieven en 20000 foto's van de Heemaf collectie. Binnenkort meer foto's uit deze collectie.

Uit deze collectie komt onderstaande foto van 01 februari 1915. Links zien we een laagspanningsrek en achter de muur 2 stuks 1000 kVA transformatoren fabricaat Willem Smit & Co's Transformatorenfabriek. Jammergenoeg is dit de enige foto en zien we de transformatoren niet helemaal in beeld. De transformator werd geleverd aan Strokartonfabriek "De Halm" uit Hoogkerk die in 1913 werd opgericht. Dit is één van de oudste foto's van een transformator van Smit die ik in deze kwaliteit gezien heb. De foto is gedigitaliseerd van een glasnegatief in hoge resolutie en haarscherp.

Transformator in de machinekamer van de Strokartonfabriek (1915) 

Laagspanningsverdeelrek gevoed door tweetal 1000 kVA; 10 kV/500 V transformatoren van Smit Nijmegen (09-02-1915) Bron: Historische Centrum Overijssel.

Erik de Vries: "Een mooie strakke installatie. Ik denk dat deze foto genomen is toen ze nog bezig waren met het aansluiten van de uitgaande 500 V kabels. Typisch ook nog de oude Smit kast met hoekvinnen. Jammer dat we daar weinig van kunnen zien. Wat een vermogen voor een strokartonfabriek ! maar dit was ook wel een erg grote en beroemde, opgericht in 1913. Deze foto moet dus van de eerste uitbreiding geweest zijn . Rond die tijd werden er 10 kV verbindingen in Groningen gemaakt. Dit zal wellicht de eerste HS / LS installatie van die fabriek geweest zijn."

Strokartonfabriek

Strokartonfabriek "De Halm" in Hoogkerk (1931)

Hoogstwaarschijnlijk is dit dezelfde transformator, vervoert door de FA Frederiks uit Nijmegen met paard en wagen (eind 1914). 

Strokarton
Strokarton wordt gemaakt van het restproduct stro en het was 100 jaar de belangrijkste manier om karton te produceren voor de verpakking van o.a. zeep, schoenen en chocolade. Aan het begin van de twintigste eeuw werden door Nederland enorme hoeveelheden strokarton geëxporteerd. In Groningen had men toen een monopolie positie op dit gebied. Tegenwoordig wordt strokarton niet meer gemaakt van stro maar van oud papier. Strokartonfabriek "De Halm" in Hoogkerk heet tegenwoordig Smurfit Kappa en bestaat in 2013 dus 100 jaar, net als Smit Transformatoren die in hetzelfde jaar ook zijn 100 jarig jubileum zal vieren. 

Lees meer

Smit maakt de sprong van 220 kV --> 380 kV

Inleiding

Het koppelen van elektriciteitscentrales werd voor de tweede wereldoorlog al veel gedaan. In geval van een storing kon men elkaar steunen, zodat de elektrische energie voorziening aan de gebruikers geen hinder ondervond. De plannen om grote stedelijke centrales op 150 kV niveau te koppelen kwamen rond 1930 al op. Dit 150 kV koppelnet begon in de 50-tiger jaren het karakter te krijgen van een transportnet. Het verbruik van elektrische energie bleef maar stijgen en een volgende stap was dus nodig.
Het hing al enige tijd in de lucht. De S.E.P. ( de voorloper van TenneT ) wil een 380 kV net bouwen. Dit 380 kV net moet de bestaande 150 kV en 220 kV netten koppelen, maar ook de elektriciteits centrales die verspreid staan over het land. Dit 380 kV net bestrijkt niet alleen heel Nederland, maar maakt ook koppelingen mogelijk met België en Duitsland.
Smit ging zich al in een vroeg stadium voorbereiden, want dit is een grote sprong in transformatortechniek, namelijk van 220 kV naar 380 kV. Smit was al op volle snelheid bezig toen begin 1966 de opdracht binnenkwam. Wat moet je allemaal niet technisch onderzoeken om deze sprong mogelijk te maken en hoe verliep die sprong. Wat leverde al die technische onderzoeken nog meer op, want de spin off van zo’n project is vaak heel groot. Smit is na dit succes gepromoveerd naar de eredivisie van de 400 kV transformatorfabrikanten en dankzij de resultaten van al dit werk draait Smit nog steeds mee in de top van deze eredivisie. Er ligt een nieuwe markt open met veel technische uitdagingen.
In een eerder verhaal van Erik de Vries is al aandacht besteed aan dit project en de rol van Smit Transformatoren hierin. (1966 start bouw landelijk koppelnet 380 kV.) Dit onderstaande verhaal kijkt vanuit een technische invalshoek.

Een één fase transformator uit 1968-JoopKuipers-HR
Een één fase transformator van Smit uit 1968, bron collectie Joop Kuipers.

Hoe doen anderen het?

Ontwikkelen begint altijd met de vraag: Hoe doen anderen het? Je maakt eerst een overzicht van ontwerpgegevens en constructiedetails uit de literatuur. Die meeste literatuur was van west Europese transformatorfabrikanten, die zo hun technische kunde lieten zien aan potentiële klanten. In die tijd waren en in Europa nog veel fabrikanten van grote transformatoren. Het aantal fabrikanten in Europa is tegenwoordig veel kleiner door de vele fusies en reorganisaties. Het merendeel van de ontwerpen in de literatuur waren eenfase transformatoren en de regeling van de spanning werd meestal gedaan met een aparte regeltransformator. Dit onderzoek is uitgevoerd door Frank den Outer, technische specialist bij Smit. Tegenwoordig noemen we zoiets een marktonderzoek.


Wat wil de klant precies?

De opbouw van het Nederlandse elektriciteitsnet vereiste echter een totaal ander ontwerp. De afzonderlijke 150 kV netten zijn indirect geaard en het 380 kV net wordt niet bij elke transformator direct geaard. Er kunnen dus hoge spanningen op de sterpunten komen bij eenfase kortsluitingen in het net. De sterpunten van de 150 kV en 380 kV wikkelingen moeten dan ook met hoge spanningen beproefd worden. Een aparte regeltransformator is, praktisch gezien, niet meer mogelijk.

Lees meer

Fritz Tauber - een verhaal over een Joods technisch tekenaar die door door de directie van Smit Transformatoren uit Kamp Westerbork werd gehaald (1942).

Fritz Tauber (1906-2004) was een legale Joodse emigrant die in 1938 vanuit Oostenrijk naar Nederland vluchtte vanwege het opkomende Nationaal Socialisme.Fritz Tauber Hij vond werk bij Smit Transformatoren (tekenaar/constructeur) en werd op 18 november 1942 opgepakt door de Nazi's en samen met zijn vrouw naar kamp Westerbork gestuurd. De directeur van Willem Smit & Co (Rosskopf) deed verwoede pogingen om hem weer vrij te krijgen middels briefcorrespondentie en steeds maar weer inpraten op de Duitse leiding. Men stelde : "Zonder Frits kunnen we geen Transformatoren maken, hij is een essentiële schakel in het proces". Uiteindelijk resulteerde dit in de vrijlating van Tauber en zijn vrouw op 21 november 1942. Enkele maanden later doken zij onder. Na 2 jaar ondergedoken gezeten te hebben in Friesland volgde op 17 April 1945 de bevrijding. Na de bevrijding ging hij weer werken bij Smit Transformatoren, het bedrijf dat zo belangrijk voor hem en zijn vrouw was geweest.

Opmerkelijk is dat er dus 2 boeken zijn uitgegeven van de belevenissen van oud medewerkers van Smit Transformatoren tijdens WO II. Het andere boek is onlangs in Nederland uitgegeven "Dansen in schuilkelders" van Johanna Wycoff-de Wilde. Mochten er nog meer oorlogsboeken zijn uitgegeven die zich afspeelden bij Smit Transformatoren dan hoor ik dat graag. 

Hieronder het verhaal van Fritz Tauber:

Vlucht uit Oostenrijk / aan de slag bij Smit  (1938)
In 1938 kwam de Oostenrijker Fritz Tauber met zijn vrouw aan in Nederland, letterlijk uit zijn huis/land verjaagd omdat hij van Joodse afkomst was. Nederland was in WO I neutraal gebleven en hij had goede hoop dat wanneer het tot een oorlog zou komen Nederland weer neutraal zou zijn. Hij dacht in Nederland veilig te zijn, maar dat bleek een illusie.

Fritz Tauber had jaren gewerkt bij Siemens Schuckert en Elin A.G. in Wenen, als constructeur/technisch tekenaar. Bij Elin hield hij zich tot 1938 bezig met de constructie van de 150 kV regelschakelaars en dat was zeer interessant voor Smit die toen nog niet zover waren. Door contacten tussen de directie van Smit en Elin kwam Rosskopf erachter dat de constructeur Fritz Tauber - die hen zo goed had geholpen met een Regeltransformator - zijn baan kwijt zou raken vanwege zijn Joodse afkomst, daarnaast werd het voor Fritz veel te gevaarlijk in Oostenrijk. Er werd een contract getekend en Fritz Tauber kreeg een werkvergunning in Nederland. Hij emigreerde zo snel hij kon met zijn vrouw naar Nederland met 25 Gulden en een passer op zak. 

Siemens Schuckert en Elin waren in die tijd technisch een voorloper op het gebied van de Regeltransformatoren en daarbij kwam zijn kennis zeer goed van pas. Er werd een huis geregeld voor de familie Tauber midden in Nijmegen.

In een bovenwoning aan de Mariënburg 70 werden zij ondergebracht. Anno 2020 zien we dat deze bovenwoning in het monumentaal pand nog steeds bestaat en gelegen is rechts naast café restaurant Toon en boven café Faber dat nog steeds huisnummer 70 heeft. De exacte locatie komen we binnenkort te weten.


Tekenkamer Smit Transformatoren 1949. Bron: Personeelsblad Smit Transformatoren. Foto: Onbekend, bedrijfsfotograaf.

Lees meer

De verliezen van de transformator

Het rendement van de transformator sept 2022

Het rendement als je energie transformeert

Een elektromotor zet elektrische energie om in mechanische energie, een elektriciteitscentrale zet thermische energie ( door verbranding van gas of kolen ) om in elektrische energie. Er zijn altijd verliezen als je energie omzet en dat druk je uit in het rendement van de omzetter. Een kolencentrale heeft maar een rendement van 40% ( zie ook Carnot rendement op Wikipedia ) maar een elektromotor wel 90%. De transmissie van een personenauto auto zet de mechanische energie met het hoge toerental van de motor om in mechanische energie met een laag toerental van de wielen, met een rendement van ca 85% tot 90%. Een transformator, zoals in een transformatorhuisje op de hoek van de straat, zet de elektrische energie bij een hoogspanning van 10.000 Volt om in elektrische energie met lage spanning van 380 Volt. Het rendement is daarbij 99% tot 99,5%.
Het vergelijken van rendementen is niet zonder risico, want je moet wel goed afspreken wat je wel of niet meeneemt. Het rendement van een elektrische auto is veel hoger dan van een benzineauto, maar het rendement van de elektriciteitsopwekking moet je dan wel meenemen in de vergelijking. Je moet altijd de hele keten bekijken.

Het verbeteren van het rendement van een transformator betekent dat je de het totale verlies moet verminderen. Je dient de nodige kennis van het product te hebben om alle stukken verlies te bepalen, wat bij elkaar opgeteld het totale verlies geeft. Het verlies van een transformator bestaat globaal uit drie stukken.

  1. Het verlies in de kern van de transformator, wat ook wel het nullastverlies genoemd wordt. Deze verliezen heb je als er spanning op de transformator staat, maar hij nog geen energie omzet. Je kunt dat vergelijken met een auto die stil staat in de file. De motor draait en je verbrand benzine en er is dus verlies, maar het resulteert niet in mechanische energie want je rijdt geen meter.
  2. Het verlies in het koper, terwijl er een stroom door heen loopt. Je berekend dat via de wet van Ohm. Je gaat er daarbij van uit dat het een gelijkstroom is, zoals de stroom uit een accu. Men noemt dit ook wel het gelijkstroomverlies.
  3. Het verlies in allerlei metalen delen in de transformator, vanwege het wisselend magnetisch veld door de wisselstromen in de wikkelingen. Als een metaal in een wisselend magnetisch veld zit, dan lopen er stromen binnen in het metaal. Men noemt dat wervelstromen en dat resulteert in wervelstroomverliezen. Men noemt het ook wel wisselstroomverlies.Deze verliezen kennen we van het inductie koken. De bodem van de pan wordt warm door de wervelstromen die er daar in rond lopen. Het gelijkstroomverlies en het wisselstroomverlies opgeteld noemt men ook wel het lastverlies of kortsluitverlies. De laatste naam is de technische term en gerelateerd aan de meetmethode.

De nullast verliezen in de transformator

Deze verliezen heb je altijd als er spanning op de transformator staat en de transformator niet belast wordt. Er loopt een zeer kleine nullast stroom en de transformator heeft nul last. Deze verliezen zitten in het ijzer van de kern. Je kunt beter spreken van kernblik of “electrical steel”, want het is eigenlijk een ijzerlegering met een bepaalde functionaliteit. De verliezen worden veroorzaakt door het wisselen van het magnetische veld in het kernblik met een frequentie van 50 Hz.
Er is altijd veel onderzoek gedaan om het verlies van het kernblik te verlagen. Dit verlies wordt uitgedrukt in Watt per kg bij een referentie magnetische belasting ( een inductie van 1 T bij 50 Hz zie ook fig 1 ). Verlies kost geld en de warmte die daarbij ontstaat moet je ook nog afvoeren door te koelen. Het elektriciteitsbedrijf wil vooral zo laag mogelijke verliezen bij een nieuwe transformator. Die rekent uit wat 1 kW nullast verlies kost als de transformator altijd onder spanning staat gedurende zijn hele leven.

Lees meer

De dwarsregel transformator; de “verkeersregelaar” voor het elektriciteitsnet

DwarsregelaarDe energietransitie is de overstap van fossiele energie naar duurzame energie zoals zon, wind en water. Je hoort uitspraken zoals “vandaag is wel 80% van de elektriciteit duurzaam opgewekt”. Die elektriciteit wordt “ergens” opgewekt maar de gebruiker is “ergens anders ver weg“. De elektrische energie dient op elk gewenst moment bij elke gebruiker te komen, en de vraag is dan ook: hoe regel ik dan het transport. Denk eens aan het volgende realistische scenario: Het is bewolkt en windstil in Nederland, maar het waait flink in de Oostzee bij Duitsland. Het elektriciteitstransport over al die parallelle hoogspanningslijnen mag nergens leiden tot een overbelasting.
De eerste stap naar een oplossing is het net nog verder verzwaren. Als er nu ergens een 30 MVA transformator moet worden vervangen, dan heeft de nieuwe transformator een vermogen van 80 of 100 MVA. Staat er al een 500 MVA koppelnettransformator, zet er maar 2 extra naast.
De tweede stap is het inzetten van de dwarsregeltransformator. Deze transformator kan de energiestromen over parallelle lijnen optimaal regelen en zo het totale elektriciteitstransport maximaliseren. We gebruiken meestal het woord dwarsregelaar, dat spreekt en schrijft wat gemakkelijker.
Een dwarsregelaar was vroeger zelden nodig. Dit stukje geschiedenis van Smit begint daarom pas in 1995, want toen werd pas de eerste dwarsregelaar geleverd. De ontwikkelingen gaan heel snel, mede gestimuleerd door de energietransitie. Een dwarsregelaar is eigenlijk een normale transformator met kern en wikkelingen, alleen de wikkelingen zijn anders geschakeld. Het lijkt simpel, maar dat heeft wel veel invloed op het elektrisch en mechanisch ontwerp. Het is een technische uitdaging om een dwarsregelaar te maken door de beperkingen van zowel de regelschakelaar als het transport.
Twee praktijksituaties in Nederland worden beschreven waarbij een dwarsregelaar de oplossing was. Dat was in het 150 kV net van EZH in Zuid-Holland en in de 400 kV verbindingen naar Duitsland bij Meeden in Groningen.  

De dwarsregelaar, wat is het?
De regeltransformator ( zie bijlage A ) is al langer bekend en wordt veel toegepast in het 10 kV net. Die maakt een regelbare spanning die in fase is met de netspanning ( zie fig A.3 en A.4 ). Er zijn twee mogelijkheden om dat te doen, namelijk een directe en een indirecte ( zie fig A.1 en A.2 ) Een dwarsregelaar is een transformator die een regelbare spanning maakt die 90 graden in fase verschoven is t.o.v.de netspanning. Er zijn 4 mogelijkheden om dat te doen, maar welke wordt het?
We laten alleen de twee keuzes zien van de dwarsregelaars die in Nederland staan. 

Het eenvoudigste is de asymmetrische directe regeling ( fig 1 ). Als de dwarsspanning (horizontale rode pijltje) groot is t.o.v. de netspanning, dan is het verschil in ingaande (rode verticale pijl) en uitgaande spanning (schuine zwarte pijl) te groot. Je kunt ook zeggen dat de fasehoek ( phase shift in het engels ) boven een bepaalde grens komt. Je moet dan overstappen op een symmetrische directe regeling, die heeft dat nadeel dan niet.
De dwarsspanning van de regelwikkeling is in fase met de hoogspanningswikkeling die tussen de ander fasen zit. Deze twee groen omcirkelde wikkelingen ( zie fig 1 ) zitten om dezelfde kernpoot, alleen je maakt “gewoon” andere verbindingen in de transformator. Je ziet dat de regelwikkeling met bijbehorende bekabeling en de regelschakelaar rechtstreeks aan het net “hangen” en dus daarvoor ook geschikt moeten zijn.

Lees meer

De bestorming van de Amerikaanse transformatormarkt door Smit

Auteur : Piet Waterhout – Hoofd Projecten in 1978

Er was eens …… een jonge Italiaan, die kort na W.O.II naar Zürich trok om aan de ETH te gaan studeren voor werktuigbouwkundig ingenieur. Hij ontmoette daar een Amerikaans meisje, dat gerelateerd was aan het befaamde geslacht Rockefeller. Na voltooien van zijn studie keerde hij met haar terug naar Italië, waar ze enige tijd later zouden trouwen. De jonge ingenieur trad in dienst bij GMT (Grande Motori di Triëst), een fabriek van grote dieselmotoren in Triëst, tegenwoordig onderdeel van Wärtsilä. Om zijn jonge vrouw een plezier te doen en om het avontuur trok het jonge paar na enige tijd naar de VS, waar hij vertegenwoordiger werd van GMT. Zijn naam: Giorgio Caciopuotti.
Er was eens …….. in het roerige Rusland net na W.O. I met de strijd tussen de bolsjewieken (de rooien) en de aanhangers van de tsaar (de witten) een jong “wit” echtpaar dat geen hoop op een goede afloop had en vluchtte met hun zoontje naar Japan. Het joch bleek een talenwonder, had het Japans snel onder de knie en zwierf op latere leeftijd over de wereld en verdiende al handel drijvend een goede boterham. Op zijn reizen door Zuid-Amerika had hij zijn moeilijk uit te spreken Russische naam veranderd in een naam met een wat lokalere kleur. Zijn naam werd toen: George Mendoza.

Het duurde niet lang voordat de twee boven geïntroduceerde personen elkaar hadden gevonden en samen een handelskantoor begonnen met Giorgio als president en George als vice-president onder de naam AMLICO: American Ligurian Company. Het kantoor handelde in alles wat los en vast zat, voornamelijk met import van kapitaalgoederen uit Italië. In hun portefeuille zat o.a.de vertegenwoordiging van een Italiaanse transformatoren fabriek Savigliano. Op een voor AMLICO ongelukkig moment werd deze fabriek overgenomen door de machtige Amerikaanse energiereus General Electric en toen was het afgelopen met de import van Italiaanse transformatoren: geen concurrentie van een dochter op de thuismarkt! AMLICO wilde haar opgedane ervaringen echter continueren en ging op zoek naar een andere leverancier van grote transformatoren.
Het was in deze tijd, dat de kersverse - gelet op het aantal dienstjaren - CEO van SMIT Transformatoren - drs. Ruud Nieuwenhuis - zich aan het oriënteren was om de afzet van “droge” transformatoren te vergroten. Deze apparaten werden in de fabriek van SMIT in Ede gefabriceerd en hadden in tegenstelling tot de gewone transformatoren geen olie of andere vloeistof als koel- en isolatiemiddel. De beide wikkelingen werden gegoten in giethars en de markt voor deze transformatoren met hun specifieke kenmerken was klein en hun prijs relatief hoog.
Tijdens een reis door de VS om het product te promoten kwam Ruud in contact met AMLICO, die hem de vraag voorlegde of SMIT geïnteresseerd zou kunnen worden om via AMLICO de Amerikaanse markt te betreden. Om ons op weg te helpen gaven de heren Ruud een dik boek mee, opdat wij ons een beeld konden vormen van die Amerikaanse markt.
Als gevolg van de op instignatie van Ruud uitgevoerde grote reorganisatie van enige jaren geleden, was o.a. de afd. Constructie opgeheven en was ik belast met de leiding van de afdeling Projecten. Deze afdeling fungeerde als schakel tussen afdeling Verkoop en de afdelingen Berekening, Constructie en Bedrijf. (Ik zei altijd, dat wij de wensen van de klant vertaalden naar andere afdelingen van het bedrijf). Op zekere dag kreeg ik een telefoontje of ik langs wilde komen bij Ruud. Hij vertelden mij over zijn recente bezoek aan de VS en het verzoek van AMLICO. Hij overhandigde mij het BOEK en verzocht mij om het te bestuderen en te onderzoeken of wij met enig succes op de Amerikaanse markt zouden kunnen opereren.

Het BOEK bleek een opsomming te zijn van alle Amerikaanse energiebedrijven, die één of meer transformatoren van groot vermogen en hoge spanning in bedrijf hadden (vandaag de dag vind je die informatie op Internet!). Het was zeer interessante lectuur en na enig rekenwerk was mijn conclusie, dat met maar 1% van deze markt in handen onze omzet in grote transformatoren tenminste zou verdubbelen. Over het prijsniveau was helaas geen informatie te vinden, maar daar konden we op een andere manier achter komen. 

Lees meer

Shunt spoelen – verleden, heden en toekomst

Hoe houd ik spanning uit het stopcontact stabiel? Als hij te hoog is branden de lampen door of worden de zonnepanelen afgeschakeld. Als hij te laag is loopt het motortje van de ventilator niet aan en kan zelfs doorbranden. Er is dus een bovengrens en een ondergrens van de spanning.

Dat is niet alleen thuis bij het stopcontact, maar ook elders in het elektriciteitsnet. De spanning moet stabiel zijn onder allerlei omstandigheden, wel of geen zon op de zonnepanelen, wel of geen wind bij de windmolen, wel of geen koude winterdag. Een oplossing is het gebruik van shuntspoelen. Deze oplossing was al bekend en werd “vroeger” af en toe toegepast.

De energietransitie maakt een veelvuldige toepassing echter noodzakelijk. Het ontwerp, de constructie, de fabricage en de beproeving van een shuntspoel vereisen dezelfde vaardigheden als bij een transformator. Smit Transformatoren is zich intensiever op dit marktsegment gaan richten. Er is nu een redelijke omzet van shuntspoelen, alhoewel in omvang wel geringer dan van transformatoren.  De elektriciteitsbedrijven doen daarmee een aanzienlijke investering voor een betrouwbaar en stabiel elektriciteitsnet. 

Waarom zijn er eigenlijk shuntspoelen? 

De waarde van de spanning in het hoogspanningsnet moet dus binnen zekere grenzen blijven. Niet te laag en niet te hoog. Vroeger was de spanning te regelen door de bekrachtiging van de generator in de elektriciteitscentrale te variëren. Dat was gemakkelijk, want die centrales waren ook nog eens netjes verspreid over het land.

De spanning aan het begin van een lange lijn kan heel anders zijn dan aan het einde en kan dus buiten zijn toegestane grenzen komen. Een laag energietransport resulteert in een hogere spanning aan het eind van de lijn,  ook wel “Ferranti effect” genoemd. Dit is voor het eerst vastgesteld in 1887 ( zie ook Wikipedia ).  Je kunt deze hoge spanning verlagen door een spoel aan te sluiten aan het eind van de hoogspanningslijn.  Zo’n spoel noemt men een shuntspoel of ook wel laadstroom compensatiespoel.   Shuntspoelen bestaan al heel lang, maar men had er niet zo veel behoefte aan. 

De veranderingen in het elektriciteitsnet, zoals vermogenstransporten over grote afstanden en de energietransitie met windparken op zee, maken de inzet van shuntspoelen noodzakelijk.  De netspanning blijft dan overal binnen de toegestane grenzen.

Je gebruikt een shuntspoel wel heel anders dan een transformator. Je schakelt de shuntspoel in als de belasting van het net laag is en dus de spanning aan het einde van de lijn hoog is, bijvoorbeeld ‘s nachts.  De shuntspoel werkt dus als een belasting die kan worden ingeschakeld als er weinig vraag naar energie is. De belasting wordt overdag weer hoog en dan schakel je de shuntspoel weer uit. De shuntspoel wordt dus veel in- en uitgeschakeld en krijgt dus daarom veel schakeloverspanningen te verduren. De spoel wordt ook afwisselend warm en koud. Dit intervalbedrijf is veel zwaarder dan het “rustige” continubedrijf van de transformator.

Lees meer

Dr. Ir. C.J. de GrootOp zondag 5 mei 2013 was het precies 90 jaar geleden dat de radiotelegrafieverbinding tussen Nederland en voormalig Nederlands Oost-Indië, (Radio Malabar) werd gelegd (lange golf zender). 
Ir. Dr. C.J. de Groot was hoofd Technische Telegraaf- en Telefoondienst Nederlandsch-Indië en radiopionier. In 1922 bouwde hij een lange-golf zender in Malabar t.b.v. een radioverbinding tussen Nederlands-Indië en Nederland. Dit was toentertijd de sterkste zender ter wereld. Op 05 Mei 1923 werd de eerste radioverbinding gemaakt tussen Nederlands-Indië en Nederland. Willem Smit & Co's Transformatorenfabriek leverde voor die zender in 1922 een grote spoel en enkele transformatoren. Smit Slikkerveer leverde de generatoren voor deze zender.

De Groot haalde in 1906 zijn ingenieursdiploma "Elektrotechniek" in Karlsruhe, 2 jaar daarvoor haalde Ir. Thomas Rosskopf aan dezelfde Technische Hogeschool zijn ingenieursdiploma "Elektrotechniek". Zij hebben elkaar zeker gekend, ook al omdat men allebei lid was van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs (KIVI). Vijf jaar na zijn dood werd de zgn. Ir. Dr. C. J. de Groot plaquette ingesteld.

Deze plaquette was een onderscheiding voor mensen die zich op elektrotechnisch gebied onderscheiden hadden. Willem Benjamin Smit was de eerste die deze onderscheiding in 1932 ontving. Anton F.Philips ontving hem in 1935.

Klik op bovenstaande foto voor een uitgebreide biografie van Ir. Dr. C.J. de Groot. (1883-1927)

Voorgeschiedenis
Aan het begin van de vorige eeuw werd de vraag naar betere en snellere verbindingen met onze koloniën steeds groter. Al omstreeks 1901 werd er met Indië getelegrafeerd via twee trajecten t.w. een Nederlands-Duitse kabel (via het knooppunt Yap tussen de Filippijnen en Nieuw-Guinea) en een kabeltraject dat in Engelse handen was. Vanaf 1912 werd veel onderzoek verricht om de enorme afstand (12000 km) tussen Nederland en de Indische Archipel op de lange golf te overbruggen.

In Radio Kootwijk begon Prof. Dr. Ir. N. Koomans het speurwerk terwijl in Indië Dr. Ir. C.J. de Groot pionierde. Tijdens de eerste wereldoorlog was de beschikbaarheid van de kabels niet altijd gewaarborgd vanwege hun kwetsbaarheid, zowel in technische maar vooral in politieke zin. De noodzaak van een eigen directe verbinding met Indië deed zich daardoor steeds duidelijker voelen.

Gekozen werd voor een lange golf verbinding. (bron: Radio Kootwijk).

radiostationLandagan

Interieur van het radiostation Landangan bij Sitoebondo; v.l.n.r. de heren Schokman, ir. C.J. de Groot, C. de Haas en D.C. Noppen. (1918-1919)
Klik HIER voor alle technische informatie over zendstation MALABAR uit de Ingenieur (1925).

Zendstation Kootwijk

Kootwijk was de locatie waar begin jaren 20 een zendstation gebouwd werd om contact te kunnen onderhouden met de kolonie Nederlands Indië. De Koninklijke P.T.T, het huidige KPN, was rond 1905 bezig met experimenteren met radio-verbindingen vanaf het lichtschip "Maas". Radio-verbindingen werden in het begin uitsluitend gebruikt voor communicatie tussen schepen en het vaste land. De reikwijdte van de radio was toen nog niet zo ver dat men Nederlands Indië kon bereiken.

Radio Kootwijk
De bouw van Radio Kootwijk

Door Duitsland, Engeland en Amerika waren er kabels gelegd naar het oosten, waar Nederland gebruik van kon maken. Deze verbindingen vielen echter weg in WO I, toen het verbindingspunt, het kabelknooppunt, het eiland Yap in handen viel van de Japanners. Zij stelden direct de verbinding buiten gebruik, zodat alleen de Engelse kabel gebruikt kon worden. Hierover mochten echter geen gecodeerde berichten worden verzonden, en was de verbinding er uitsluitend voor militair gebruik.

FILM "De geschiedenis van Radio Kootwijk"


Bron: Jan Willem Udo

De Groot gaat naar Nederlands Oost Indië
In 1908 vertrok De Groot naar het toenmalige "Nederlandsch-Oost-Indië", waar zijn aanstelling tot ingenieur bij het departement van Gouvernements-bedrijven, afdeling PTT, volgde. Aanvankelijk voorbestemd voor de telegrafie werd hij al spoedig overgeplaatst naar de radiodienst en al spoedig ging hij proeven voor de regering doen m.b.t. radioverbindingen. Hij studeerde af op zijn proefschrift over de invloed van het tropisch klimaat op de radioverbinding.

Brief Dep. van Kolonien 01-09-1917

De Nederlandse regering volgde de proeven van de Groot met zeer grote interesse, zo blijkt uit bovenstaande brief van de minister van "Kolonien", Th. B. Pleyte aan de Minister van Marine. Bron: PK Archief.

Met afgedankte materialen en een nieuwe, Amerikaanse boogzender lukte het hem uiteindelijk om een radiostation op Bandoeng te bouwen. De signalen die de Groot stuurde werden niet opgevangen in Nederland, en ook niet door de sterkste zender ter wereld, de zender in het Duitse Nauen.
Zendstation van de Groot gebouwd in Indonesie
Het door Dr. Ir. C. J. de Groot in Indonesië gebouwde ontvangst toestel dat met de
'Zeven Provinciën' werd meegegeven op reis naar Nederland via het Panamakanaal.

Willem Vogt
In 1911 kwam Willem Vogt in beeld. De Indische PTT zocht vakmensen om daar ter plekke een systeem van draadloze telegrafie op te bouwen Vogt, een expert op het gebied van draadloze communicatie, trad in dienst van de Indische PTT en vertrok in 1911 naar Batavia. Hij werkte een jaar op het telegraafkantoor van Weltevreden, waar hij les gaf aan radiotelegrafisten van de Marine en was vervolgens chef van de radiostations op Timor en Ambon. In 1917 ging hij naar Bandoeng. Daar kwam hij te werken onder Ir. C. de Groot en ging hij werken aan de door de Groot gebouwde zender.

Willem Vogt Willem Vogt en zijn paard
Links: Willem Vogt (1888-1973), rechts: Willem Vogt op zijn paard "Manus" in 1917.

Telefunken
Het bedrijf Telefunken, die door vriendjes politiek de order van Nederland voor grote radiozenders had binnen gesleept, had al een complete (kleine) zender geleverd, maar deze was niet goed genoeg en daarom had de Groot een nieuwe zender opgebouwd met onder andere een motor van een neergestort vliegtuig en een dynamo van een tram. Deze zender bleek echter veel sterker. De antenne werd tussen twee rotswanden opgehangen.

Op een berg bij Bandoeng ving Vogt twee jaar lang 's nachts legercommuniqués uit Europa op. Hij maakte er dagelijks bulletins van voor de gouverneur-generaal, die ze later ook beschikbaar stelde aan de Indische pers. In 1920 lonkte Nederland, waar de Nederlandsche Seintoestellen Fabriek bezig was met draadloze telefonie en telegrafie wat uiteindelijk uitmondde in radiouitzendingen. Vogt nam ontslag bij zijn werkgever in Bandung ging werken bij het NSF en stond in Nederland aan de basis van de Hilversumse omroep. Hij werd omroeper en later oprichter en directeur van de A.V.R.O.

Klaas Dijkstra
Klaas Dijkstra (1894 - 1976) was de oudste zoon uit een Fries gezin van vijf kinderen. Zijn verhaal begint, nadat hij in 1914 wordt opgeroepen voor de militaire dienstplicht. Hij wordt ingedeeld bij de afdeling voor lijntelegrafie van de Genie in Utrecht. Dit zal voor het verdere verloop van zijn leven van doorslaggevende betekenis blijken te zijn. Hij komt daar in aanraking met militaire zend- en ontvangtechniek, die toen, zeker in Nederland, nog in de kinderschoenen stond. Tijdens zijn diensttijd mocht hij zich voorbereiden op het toelatingsexamen van de net opgerichte MTS (vergelijkbaar met HTS en HBO) in Leeuwarden. Hij slaagde, en werd direct tot de tweede klas toegelaten. In oktober 1918 behaalde hij het einddiploma "elektrotechniek". Eind 1919 reageerde hij op een advertentie, waarin personeel voor de "Radiodienst" van de PTT in Nederlands Oost-Indië werd gezocht. Zijn toelatingstest is succesvol, en eind 1920 arriveerde hij, met zijn echtgenote, op hun eerste standplaats Bandoeng op West-Java. Hij was dus een van de opvolgers van Willem Vogt die in 1920 naar Nederland vertrokken was op bij het NSF te gaan werken.

De Poulsen ontvanger op Malabar 1923

De Poulsen-zender ontworpen door Ir. Dr. C.J. de Groot werd operationeel na mei 1923. (foto 09-07-1923) Links zien we chef-wacht Klaas Dijkstra voor de zender (met daarin de spoel gemaakt door Smit Transformatoren in 1922).

principeschemaPoulsenzender

Principe schema van de Poulsen booglamp.

Klaas Dijkstra in zijn studietijd in Delft

Klaas Dijkstra tijdens zijn studie elektrotechniek.

Hier maakte hij kennis met Ir. Dr.C.J. de Groot, die hem opdroeg verschillende onderdelen te construeren voor zijn 2400 kW booglampzender op Radio Malabar. Het meest urgent was het ontwerpen van een magnetiseringsspoel van 10 ton, en hiermede diende te worden begonnen. De beroemd geworden Dr. de Groot gaf toen leiding aan de bouw van ’s werelds krachtigste Langegolf telegrafie zender in de Malabar kloof, teneinde radiocommunicatie met Nederland mogelijk te maken. Dijkstra woont en werkt enige jaren op het zendstation "Malabar", waar hij tevens een tijdlang chef van de werkplaats is.

Bouw Radio Malabar

Bouw Radiostation Malabar

Filmfragmenten van Radio Malabar door Jan-Willem Udo

10-11-1921-aanbouwStationMalabarDeGroot-detelegraaf

10-11-1921Malabar

Radiostation Malabar in aanbouw, bron: de Telegraaf 10-11-1921

situatieschetsRadiostations-Malabar

Situatieschets radiostations in de buurt van Radio Malabar rond 1924

uitwisselen glaslichaam poentang

Het uitwisselen van het defecte glaslichaam op de Poentang als gevolg van de 24-uur proef.

Prof. Koomans

In 1923 was de telegrafiezender bedrijfsklaar en ook in Nederland waren ontvangststation Sambeek en zendstation Kootwijk op tijd gereed om te telegrafisch communiceren met Malabar. Op 05-05-1923 was de eerste officiële langegolf radio telegrafie verbinding tussen Nederlands-Indië en Nederland een feit, al werkte nog niet alles naar behoren ten gevolge van een blikseminslag in de bergkloofantenne. Enkele dagen later was dat probleem opgelost. Op 7 Mei 1923 werd "den dienst Nederland - Indië".(Lange golf telegrafie) geopend.

De techniek nam een vlucht en in juni 1925 wist Prof. Ir. N. Koomans vanuit het PTT-laboratorium in Den Haag verbinding te krijgen met het Malabarse ontvangstation Rantja Ekek middels een kortegolf telegrafie zender. Dat was een lampzendertje met een golflengte van enkele tientallen meters en een vermogen van nog geen …. duizendste van dat van de grote booglampzender! Dit was een enorme vooruitgang. Het kostte minder energie/ruimte en de geluidskwaliteit was veel beter. Behalve telegrafie was nu ook telefonie mogelijk. Dit betekende tevens ook het einde van de lange golf verbindingen tussen Nederland en Indië. 

Prof. Ir. N. Koomans.

Twee maanden later nam de geregelde radiotelegraafdienst Nederland-Indië een aanvang, nadat De Groot een radio station voor Nederland had gebouwd die tijdelijk in Blaricum geplaatst werd, konden wel beide Indische zenders ontvangen worden.

100kwbooglampzender1919

De 100 kW booglampzender waarmee de eerste zendproeven naar Nederland plaats vonden, welke het eerst op de 5e Juni 1919 werden ontvangen in het ontvang gebouwtje op de Blaricummer Meent.

1919-radioontvangstNederland

Interieur van het radio-ontvangstation op de Blaricummer Meent met de Indië-ontvanger, waar de eerste radiotekens van de 100 kW-zender van Radio Malabar werden ontvangen op de 5de Juni 1919. Links de heer P.C. Tolk, rechts  de heer Visser.

INDIE-kortegolfzender1926

Bron: De Prins 1926 (collectie Rudo Hermsen)

 

Nogmaals de korte golf zender van Kootwijk (1925).

radiostationmalabar bliksem04051923telegraaf

Bijna gooide een bliksem nog roet in het eten, maar de verbinding met Nederland kon doorgang vinden. (bron: De Telegraaf 04-05-1923) 

De opening van het zendstation
Op zaterdag 5 mei 1923 werd door Zijne Excellentie de Gouverneur Generaal mr. D. Fock, de (Morse) telegrafie verbinding met Radio Kootwijk ceremonieel geopend. Door een combinatie van ongunstige technische en menselijke factoren werd het telegram aan H.M. de Koningin en de Minister van koloniën pas enkele dagen later door hen ontvangen. Het telegram was per kabel overgeseind!

openingMalabar10061923-telegraaf

Krantenknipsel opening radio Malabar, bron: de Telegraaf 10-06-1923

Openingsplechtigheid Malabar 1923

De ontvangst van Gouvereur-Generaal meester Dirk Fock op Gouvernements Radio Station Malabar voor de openings plechtigheden (05-05-1923).

Opening Radio Malabar

Foto. Gouverneur Generaal D. Fock leest het telegram voor dat vanuit Malabar uitgezonden zal worden naar Koningin Wilhelmina in Nederland ter gelegenheid van de officiele opening van het Gouvernements Radio Station (05-05-1923). 

Bron: Tropenmuseum.

Opening Radio Malabar (1923)

Nog een foto van de opening van Radiostation Malabar op 05-05-1923 door de gouverneur. Op de voorgrond de  grote boogzender met daarin de "grote spoel" van Smit Transformatoren. Bron: Jan-Willem Udo (Radio Kootwijk). 

Na de officiële opening een drankje voor de genodigden 

Een drankje na de officië opening van het zendstation Malabar. Op de voorgrond de lange man met snor, Gouverneur Dirk Fock. Rechts zien we de gedenksteen die hieronder goed in beeld komt. Bron: Tropenmuseum.

Gedenksteen Ir. de Groot (1923)

Ter gelegenheid van de opening van het Gouvernements Radio Station Malabar werd deze gedenksteen geplaatst door Gouverneur-Generaal D. Fock (05-05-1923)

Groepsportret met Gouverneur-Generaal D. Fock voor het ontvangststation te Tjangkring van het Gouvernements Radio Station Malabar

Groepsportret met Gouverneur-Generaal D. Fock voor het ontvangststation te Tjangkring van het Gouvernements Radio Station Malabar. Vijfde van rechts op de voorgrond met snor, Ir. C. de Groot. (1923)

1927- de Radiobode.

Hoewel het radiolaboratorium in Bandoeng reeds in januari tevoren geslaagde kortegolfproeven had genomen, die in Engeland en Nederland waren ontvangen, werden eerst begin 1926 enige zenders van het nieuwe type definitief in Indië opgesteld.

Machinezaal Malabar

Machinezaal Malabar met op rij 5 en 6 Amerikaanse (General Electric) en Japanse generatoren met ieder een eigen schakelinrichting. Op de voorgrond 4 motorgeneratoren (draaistroom/gelijkstroom) 25 k.W. van de Heemaf voorzien van een eigen schakelbord geheel rechts. Smit Slikkerveer leverde enkele generatoren, waaronder een motor generator , draaistroom eenphase van 10 kVA, voor een vonkenzender voor het scheepsverkeer.

1925-heemaf-malabar1

1925-heemaf-malabar2

Heemaf leverde 4 motorgeneratoren. Bron: de Ingenieur (1925).

Personeel Malabar 1926

Personeel Malabar 1926 met daarop zeer waarschijnlijk Ir. Dr. C. J. de Groot en ook Klaas Dijkstra.

De belangrijkste mannen in het midden
Waarschijnlijk de man met snor in het midden Dr. Ir. C.J. de Groot, links daarnaast Klaas Dijkstra ?

Overlijden Dr. Ir. C.J. de Groot

 06-08-1927-leeuwardercourant

Overlijdensbericht  van Dr. Ir. C.J. De Groot aan boord van het schip de J.P. Coen. Bron: Leeuwarder Courant 06-08-1927)

08021930-ceremonieDeGroot-herdenkingsmonument

 Monument ter gelegeheid van het overlijden van de Groot in Bandung , bron: Nieuws van den dag voor Nederlandsch Indië, 08-02-1930

08021930-ceremonieDeGroot

Ceremonie ter gelegeheid van het overlijden van de Groot in Bandung , bron: Nieuws van den dag voor Nederlandsch Indië, 08-02-1930 

Koninging Emma opent de radio-telefoondienst in Nederland (1929)In 1927 overlijd Ir. Dr.C.J. de Groot. Een jaar later verbeterde Klaas Dijkstra zelf de telefoniezender waardoor een stabiele kortegolf telefonie en telegrafie mogelijk werd in Nederland en Ned. Indië. Op Malabar ontstond zo een tweede krachtige zender. De kortegolf techniek was beter/stabieler en gebruikte een fractie van het benodigde zendvermogen van de booglampzender. Op 07-01-1929 opent Koningin Moeder Emma de radio-telefoondienst (voor het publiek) in Nederland.

alt

Bron: Boek: Radio Malabar Herinneringen aan een boeiende tijd 1914 - 1945 - door Klaas Dijkstra.

De grote Poulsen boogzender 

Spoelen voor zendstation Malabar geleverd door Smit Transformatoren in 1922
"De grote spoel" gemaakt door Smit Transformatoren, bron: Willem Smit beelden uit de jaren 1913 - 1948

Bovenstaande foto betreft een in 1922 vervaardigde spoel door Willem Smit & Co's Transformatorenfabriek voor zendstation Malabar in Nederlands Indië.

Directeur Nolen schreef hierover:

"Deze foto heeft historische betekenis. De grote pionier voor de radioverbinding naar Nederlands Indië was dr. de Groot, een zeer bijzonder, maar ook een fantastisch aangelegde man. Men werkte toen met een zeer grote boogzender en het nieuwe station kwam in Malabar. Wij leverden daarvoor een enorme spoel en ik meen ook de transformatoren. Bovenstaande foto toont het apparaat. Het hele station is later door een grote overstroming weggespoeld en de gebouwen werden verlaten."

(Het verhaal over de overstroming klopt niet volgens de auteur van het boek "Hallo Bandung" Het station is in 1947 opgeblazen door de jonge fanatieke volgelingen van Sukarno, de pemuda's en afgebrand, alleen de koelvijver bestaat nog en wordt als zwembadje gebruikt.)

COLLECTIE TROPENMUSEUM Montage van een grote boogzender van Radiostation Malabar TMnr 60019324

Montage van de grote boogzender met de spoel van Smit (bron Tropenmuseum)

COLLECTIE TROPENMUSEUM Een grote boogzender in de zenderzaal van Radiostation Malabar TMnr 60019335

De grote Poulsen boogzender is klaar voor gebruik. Bovenin is de "spoel van Smit Transformatoren" weggewerkt. Bron: Tropenmuseum

Meer informatie over de uitvinder van de Poulsen boogzender, klik HIER.

HetVolk11-02-1927

 11-02-1927, bron: dagblad "Het Volk".

Poulsen ontvanger 1923
Zenderzaal Malabar: Foto: Mei 1922

Zenderzaal Malabar gezicht op 2 grote boogzenders 2400 K.W.

Zenderzaal Malabar gezicht op 2 grote boogzenders 2400 K.W. De grote booglamp met amplifierinstallatie (links). Achter deze laatste is nog net even de nieuwe grote 2400 kW booglampzender zichtbaar.  

Zenderzaal Malabar gezicht op boogzenders 200 en 2400 K.W. 

Zenderzaal Malabar gezicht op boogzenders 200 en 2400 K.W.

Grote booglamp radio malabar 1927

Zenderzaal Malabarmet grote booglamp radio Malabar 1927

Grote booglamp zenderzaal Radio Malabar 1927

COLLECTIE TROPENMUSEUM Motorgeneratoren voor de boogzenders van Radiostation Malabar TMnr 60019339

General  Electric leverde een aantal grote generatoren 1200 kW 3000 volt gelijkspanning. Voor de bediening van de aggregaten had General Electric een complete schakelinrichting meegeleverd, geheel links..Ook Smit Slikkerveer en Heemaf hebben hun bijdrage geleverd (generatoren, schakelborden) maardie zijn van latere datum. (bron: Tropenmuseum).

Transformator bij machinezender Malabar 1927

De 400 kW machinezender van Telefunken (1927)

Transformator bij machinezender Malabar 1927

Dezelfde foto wat uitvergroot. Duidelijk in beeld is de transformator van Duitse makelij.

Transformator bij schakelinrichting Heemaf voor radiozender Malabar 1927

Transformator bij machinezender Malabar 1927

Dezelfde foto als hierboven, iets uitvergroot.

Smit Slikkerveer leverde de generatoren. Hieronder zien we een foto van een generator die hoogstwaarschijnlijk van Smit afkomstig is.

Generator machinezaal  zender Malabar 1927

Generatoren in de machinezaal van radiozender Malabar 1927.

Generator machinezaal  zender Malabar 1927

De foto van hierboven iets vergroot.

Gebouw zendstation Malabar 1928
Vooraanzicht van het radiostation kort na de opening. Links de koelvijver voor het warme water, dat eventueel weer gebruikt kan worden door het op te pompen.(1928)

Gebouw zendstation Malabar 1924

Hierboven zien we heel goed de bekabeling van de zender hoog tegen de bergwand aan.

bovenaanzichtMalabarKloof

Bovenaanzicht Malabar kloof.

Radiostation Malabar 1927, bron: geheugenvannederland 

Klik HIER meer info over zendstation Malabar. Klik HIER voor alle technische informatie over zendstation MALABAR uit de Ingenieur (1925).

Zie ook het artikel van Erik de Vries m.b.t. Radio Kootwijk,  Wikepedia dit schema en de link naar de mooie website van Radio Kootwijk en het vervolg tussen zand en zenders een nieuwe website gemaakt door Jan-Willem Udo. Verder nog een artikel in de Stentor.

In maart 2012 werd er in Indonesië ook een website gemaakt ter herinnering aan Radio Malabar. Deze vind je HIER. Een mooie fotoserie staat op FLICKR en een brochure vind je hieronder:
Brochure Malabar 

 

Google Map van de locatie van voormalig radiostation Malabar

Hierboven de Google maps locatie van radio Malabar. Klik op de foto om in te zoomen. 

90 jaar radiotelegrafie historie (Malabar - Kootwijk)
Op 05-05-2013 werd er in het kader van het Kootwijk-Malabar project nogmaals verbinding gemaakt met Malabar, net als 90 jaar geleden. Ter gelegenheid van dat historische feit waren er festiviteiten bij Radio Kootwijk. Van Jan-Willem Udo kreeg ik onderstaande QSL kaart. Zie ook de filmfragmenten.

90jaarMalabar-Kootwijk2013-small

90jaarMalabar-Kootwijk2013-achterkant-small 

DE RIJSTTAFEL
In 2018 werd ik gebeld door een Siebren een programmamaker van de NTR. Zij wilden een documentaire maken voor de NTR serie "De Aardappeleters". Dit gaat over de eetcultuur met een vleugje historie. Joris Vermeer zoekt naar de achtergronden van ons dagelijkse eten. Hij steekt de loftrompet over geadopteerde gerechten die inmiddels zo gewoon zijn geworden dat we er bijna niets meer over weten. Zij gaan op onderzoek en zo ontstaat een documentaire over eetcultuur met de zoektocht naar de historie van een gerecht. 

Begin 2019 was de uitzending die deels gefilmd werd bij en in de ruïnes van zendstation Radio Malabar en dus interessant voor dit artikel. Wat is er nog over van zendstation Radio Malabar ? 


Bron: NTR: 'De Aardappeleters' Aflevering: Rijsttafel. 

Bronnen: Instituut voor Nederl. Geschiedenis, website radio Kootwijk, Radio Malabar: Herinneringen aan een boeiende tijd 1914 - 1945 - door Klaas Dijkstra, Willem Smit beelden uit de jaren 1913 - 1948./Wikepedia./ir. Hans Vles, auteur van het boek Hallo Bandung/avro.nl/ Inghist.nl/ Wikepedia/ Nederlands Tropeninstituut / Jan-Willem Udo 

Reacties mogelijk gemaakt door CComment

Historische nieuwsflits

Vierde verkoopkantoor lasafdeling in Gorinchem (1964)

In 1964 had Willem Smit & Co's Transformatorenfabriek in Nederland 4 verkoopkantoren ten behoeve van het  elektrisch lassen. In Amsterdam, Rotterdam, Groningen en zoals uit dit artikel blijkt een nieuw kantoor in Gorinchem.

Nieuw verkoopkantoor t.b.v. elektrisch lassen (28-02-1964)

Bron: Gorinchems dagblad 28-02-1964

Schrijf reactie (0 Reacties)

Transformatoren voor onderstation Hoogte Kadijk (1936)

Onderstaande foto van Smit Transformatoren bij het onderstation aan de Helmerstraat in Amsterdam vond ik op beeldbank Amsterdam.  De elektriciteit van Amsterdam werd vanaf 1903 geleverd door de Gemeentelijke Electriciteitscentrale aan de Hoogte Kadijk. In de stad richtte men op diverse plaatsen onderstations in naar plannen van de Dienst Publieke Werken, zoals het onderstation J. Obrechtplein 1-3 (1917), onderstation Eerste Helmersstraat 21 (1923) en onderstation Amstelkade 13. Tijdens WO II werd zeker één van deze onderstations gebruikt als schuilplaats voor ongeveer 200 personen. 

Prachtig dit primitieve transport, sleeën op houten balken.Volgens Periodieke Mededelingen zou het maar om één transformator gaan voor deze centrale, maar dit zijn er duidelijk twee en wel identieke, 6000 kVA 10 / 3 kV niet regelbaar onder belasting maar wellicht wel met een aftakschakelaar of omklembaar boven het deksel. Het aantal doorvoeringen doet mij vermoeden dat er nog een tertiaire spanning was, misschien voor de voeding van de tram of 220 V met een lager vermogen (maar dat zou wel een probleem kunnen opleveren voor de kortsluitvastheid in het 220 V net)

Omdat er toen al veel grotere vermogens 25000 kVA en hogere spanningen 110 kV gemaakt werden is deze middelmaat niet vermeld. Herten / Lutterrade,150 kV was toen ook al in opdracht gegeven, maar nog niet beproefd.

1936hoogtekadijk

Elektrische Centrale Hoogte Kadijk in Amsterdam (1908), bron: Beeldbank Amsterdam

1936hoogtekadijkzoomin

 Hoogte Kadijk: Onderstation Helmersstraat. Smit transformatoren (1936). Bron: Beeldbank Amsterdam.

Een andere transformator van Smit voor hoogte Kadijk kwamen we al eerder tegen. Deze is van eerdere datum (1924).

Bron: Stichting Willem Smit Historie Nijmegen, tekst Erik de Vries, Rudo Hermsen en een stukje van dnbl.org

Schrijf reactie (0 Reacties)

Bedrijfsfilm videobox

Cloud tag

Laatste artikelen

Laatste reacties

      LEES MEER

Wie is online

We hebben 161 gasten en geen leden online

Statistieken

Aantal bekeken pagina's
10234109
DMC Firewall is a Joomla Security extension!